Σ’ αυτήν μας τη δεύτερη ανάρτηση θα εισχωρήσουμε βαθύτερα στον ανεξερεύνητο βυθό της ιστορίας της περιοχής της Βόχας. Στην πραγματικότητα θα μυηθούμε στον χώρο της ιστορικής παραδοξολογίας και θα εξηγήσω παρακάτω τι εννοώ με αυτήν την φράση. Η Βόχα, ένα κομμάτι της έκτασης, δηλαδή, μεταξύ Κορίνθου και Σικυώνος, υπήρξε από τα αρχαία χρόνια παροιμιώδης για τη σημασία της και τον πλούτο της, αλλά είναι, παραδόξως, ιστορικά και ιστοριογραφικά σχεδόν ανύπαρκτη τόσο κατά τους αρχαίους χρόνους, όσο και κατά την νεότερη περίοδο, μέχρι και σήμερα όπου ελάχιστα είναι γνωστά για την περιοχή.
Η πιό γνωστή ρήση που προέβαλε τη σημασία της περιοχής κατά τους αρχαίους χρόνους μας έρχεται από τον ιστορικό Αθήναιο τον Ναυκρατίτη, ο οποίος στις αρχές του τρίτου αιώνα μ.Χ., στο έργο του «Δειπνοσοφισταί» κάνει μια αναφορά σε κάποια μαντικά παράδοξα! Στο συγκεκριμένο χωρίο ο ιστορικός αναφέρεται στον παράδοξο τρόπο που απαντά ο θεός (γνωστός και ως Λοξίας) της μαντικής, ο Απόλλωνας, σε κάποιες εντελώς αφελείς ερωτήσεις που του γίνονται! Μια μέρα λοιπόν κάποιος (εικάζεται ότι ήταν ο Αίσωπος) τον ρώτησε, πώς μπορεί να γίνει πραγματικά πολύ πλούσιος και ο Απόλλωνας του απάντησε με το «εἰ το μέσον κτήσαιο Κορίνθου καὶ Σικυῶνος!», αν δηλαδή αποκτήσει το κομμάτι μεταξύ Κορίνθου και Σικυώνος! Το παράδοξο στην απάντηση του Απόλλωνα δεν έγκειται στην αξία της περιοχής, που γνωρίζουμε άλλωστε και από άλλους αρχαίους συγγραφείς ότι ήταν η ευφορότερη και πλουσιότερη της αρχαίας Ελλάδος, αλλά στο απλό γεγονός ότι κανένας δεν θα μπορούσε να έχει τα χρήματα ν’ αγοράσει το ακριβότερο στον τότε ελληνικό κόσμο κομμάτι γης – η περιοχή δηλαδή ήταν αμύθητης αξίας και ο θεός μάλλον περιπαίζει τον ενοχλητικό θνητό!
Η αξία της γης της περιοχής παρέμεινε μεγάλη διαχρονικά, τουλάχιστον μέχρι και τα Οθωμανικά χρόνια! Όπως θα δούμε στη συνέχεια, η περιοχή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας όχι μόνο παραμένει ξακουστή για την ευφορία της αλλά και για πρώτη ιστορικά φορά λαμβάνει και το όνομα που την χαρακτηρίζει και σήμερα, Βόχα! Πρωτού όμως περάσουμε στην ιστορική μας αφήγηση, θα δανειστούμε λίγο χώρο για να κάνουμε μια πρώτη πρόχειρη γεωγραφική οριοθέτηση της περιοχής της Βόχας (θα επιστρέψουμε και σε άλλες μας αναρτήσεις στο θέμα της γεωγραφίας της περιοχής)! Στα ανατολικά, φυσικά, ο Κορινθιακός! Στα δυτικά, φυσικό όριο είναι το όρος Φουκάς/Φωκάς (Απέσσας). Νότια, ορίζεται από το Λογγοπόταμο (που χωρίζει τον Άσσο από το Περιγιάλι). Βόρεια, φτάνει μέχρι τον Ασωπό ποταμό και τα όρια Βέλου-Κιάτου! Εδώ υπάρχει και ένα ακόμα ιστορικό παράδοξο ή μάλλον ένας αυτοδιοικητικός και γεωγραφικός πλεονασμός καθώς η ονομασία του δήμου Βέλου-Βόχας επανασυνάπτει το “μερικό στο όλον” (το Βέλο είναι ιστορικά μέρος της ευρύτερης περιοχής της Βόχας)! Αλλά ας αφήσουμε την πολιτική στην άκρη καθώς δεν εμπλουτίζει μόνο την ιστορία, αλλά και τη διαστρεβλώνει ενίοτε!
Στον παρακάτω χάρτη του 1849, διαφαίνεται σχετικά καθαρά η περιοχή που ορίζεται ως Βόχα.
Evliyia 1Das Königreich Hellas oder Griechenland und der Republik der Sieben Ionischen Inseln, 1849. Λεπτομέρεια από τον χάρτη, Το Βασίλειον της Ελλάδος και το Ηνωμένον Κράτος των Επτά Ιονίων Νήσων, του Γερμανού Heinrich Kiepert. Έχουμε υπογραμμίσει την περιοχή της Βόχας, όπου αναγράφεται στον χάρτη.
Και φυσικά, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε σ’αυτήν την χαρτογραφική αναζήτηση της Βόχας, την αναφορά στην περίφημη Χάρτα, το μνημειώδες αυτό έργο του 1797, από τον πρόδρομο στοχαστή και αγωνιστή της προεπαναστατικής Ελλάδας, τον Ρήγα Φεραίο, όπου απεικονίζεται καθαρά η σημαντική για την εποχή περιοχή της Βόχας.
Evliyia 2Ρήγα Βελεστινλή, Χάρτα τῆς Ἐλλάδος ἐν ἦ περιέχονται αἰ νῆσοι αὐτής και μέρος των εἰς την Εὐρώπην και Μικράν Ἀσίαν Πολυαρίθμων Ἀποικιών Αὐτής, 1797.
Τώρα, μπορούμε πλέον να περάσουμε στα της ιστορίας μας! Πότε ακριβώς χρησιμοποιήθηκε η λέξη Βόχα (θα επιστρέψουμε σε άλλη μας ανάρτηση στην γλωσσολογική ερμηνεία της λέξης Βόχα καθώς είναι πολύ σημαντική και σχετική η σημασία της λέξης με την σημασία της περιοχής!) για να περιγράψει τη γνωστή περιοχή μεταξύ Κορίνθου και Σικυώνος δεν είναι δυνατόν να πούμε με απόλυτη σιγουριά, αλλά μας είναι γνωστό ότι κατά τον δέκατο έβδομο αιώνα η λέξη αρχίζει να χρησιμοποιείται με σχετική συχνότητα σε κείμενα κυρίως ξένων ταξιδιωτών που παιρνούν από την περιοχή. Σήμερα θα δούμε την πρώτη πιθανόν χρονολογικά τέτοια αναφορά στην Βόχα από τον Τούρκο συγγραφέα, ιστορικό και εθνογράφο, τον Εβλιγιά Τσελεμπί, που πέρασε από την περιοχή κάποια στιγμή το έτος 1668 μ.Χ., όταν η Ελλάδα ήταν υπόδουλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Evliyia 3 Χάρτης του περίφημου Φλαμανδού χαρτογράφου Abraham Ortelius, του 1570, που απεικονίζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία (Turcici İmperii Descriptio).
Ο Εβλιγιά Τσελεμπί γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1611 μ.Χ. και πέθανε το 1682 μ.Χ., πιθανόν στο Κάϊρο. Υπήρξε ιδιαίτερα μορφωμένος, αλλά και αφοσιωμένος, μουσουλμάνος και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε ταξιδεύοντας και γράφοντας τις περιηγητικές του εντυπώσεις. Για περίπου 40 χρόνια ταξίδεψε από τη Ρωσία και τα βαλκάνια ως το Ιράκ και το Ιράν, και από την Αυστρία και την Ουγγαρία, ως το Σουδάν και τη Μέκκα. Η συλλογή των περιηγητικών του εντυπώσεων και διηγήσεων (ένα κράμα μυθιστορίας, γεωγραφίας, εθνογραφίας και γλωσσολογίας) δημιούργησαν ένα πολυσήμαντο δεκάτομο έργο που είναι γνωστό ως Seyâhatnâme ή Οδοιπορικό.
Στον όγδοο τόμο του Οδοιπορικού, που καλύπτει ταξίδια του Εβλιγιά Τσελεμπί κατά το χρονικό διάστημα 1667-1670 μ.Χ., γίνεται αναφορά και στις περιηγήσεις του σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Μία από αυτές τις περιοχές είναι φυσικά και η Κορινθία, και πιό συγκεκριμένα η πόλη της Κορίνθου, που κατείχε ιδιαίτερη οικονομική και διοικητική θέση για τους Οθωμανούς στο Μοριά. Ο Εβλιγιά δίνει μια πολυσέλιδη περιγραφή της Κορίνθου, με αρκετές ιστορικές αναφορές στο ένδοξο παρελθόν της και πως σταδιακά πέρασε στα χέρια του Μεχμέτ Β’, του Πορθητή, το 1458 μ.Χ. Στην συνέχεια κάνει μια εκτενή αναφορά στα διοικητικά της Κορίνθου αλλά και σε θέματα θρησκευτικά (αριθμός τζαμιών, θρησκευτικών σχολείων, εκκλησιές κτλ.), εθνογραφικά (πληθυσμός, πολιτισμός και γλώσσα των κατοίκων) και οικονομικά, όπου παρουσιάζει την Κόρινθο ως μια πόλη που βρίσκεται σε μεγάλη εμπορική και πληθυσμιακή ανάπτυξη. Τέλος αναφέρεται στην πλούσια γεωργική παραγωγή της Κορίνθου και των πέριξ αυτής περιοχών, και εδώ βρίσκεται και η μνεία στην Βόχα. Γράφει αναλυτικά ο Εβλιγιά:
Στους κήπους και τα μποστάνια υπάρχουν κυπαρίσσια, λεμονιές, νερατζιές, ελιές, ροδιές και συκιές, όλα αμέτρητα στον αριθμό, καθως επίσης και περγαμοντιές και ζουμερές πορτοκαλιές που είναι ιδιαίτερα ξακουστές. Υπάρχει επίσης στάρι, κριθάρι, φακές και σαράντα ακόμα είδη δημητριακών και οσπρίων που όλα έχουν εξαίρετη φήμη. Έξω στην πεδιάδα υπάρχουν πολλά τσιφλίκια, με κτίσματα μεγάλα σαν κάστρα και εξαίρετους στάβλους, αλλά το πιό μεγάλο και πολυπληθές τσιφλίκι είναι του Ζεκερία Εφέντη και το λένε Βόχα.
Εδώ λοιπόν μαθαίνουμε για πρώτη φορά ότι Βόχα ήταν η ονομασία του ξακουστού και πλούσιου τσιφλικιού του Ζεκερία Εφέντη. Για τον Ζεκερία Εφέντη δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα, αν και διαφαίνεται από τα γραπτά του Εβλιγιά σε άλλα σημεία του κειμένου ότι ήταν ένας πολύ πλούσιος και δραστήριος τσιφλικάς που είχε κάνει πολλές δωρεές (χάνι, πηγή κτλ.) στους κατοίκους της περιοχής. Υπάρχει μια εικασία ότι ίσως να μην ήταν Οθωμανός αλλά να σχετίζεται με την περιώνυμη Γενοβέζικη οικογένεια των Ζακαρία (και ειδικότερα τον Centurione Zaccaria) που ήταν άρχοντες του Πριγκηπάτου της Αχαΐας κατά τον 14ο και 15ο αιώνα. Ενίοτε, ο εκάστοτε Σουλτάνος άφηνε πρώην χριστιανούς άρχοντες και τους απογόνους τους, οι οποίοι είχαν επιδείξει αφοσίωση και πίστη στο πρόσωπο του, να ορίζουν τσιφλίκια μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ήταν ο Ζεκερία Εφέντης ένας από αυτούς; Ίσως! Γι’ αυτό που είμαστε σίγουροι όμως είναι ότι ο Εβλιγιά δεν μας έδωσε μόνο, για πρώτη φορά ίσως ιστορικά, την ονομασία της περιοχής της Βόχας, του πλούσιου αυτού τσιφλικιού, αλλά και ότι χάρη στον πλούσιο μας τσιφλικά έφυγε καταχαρούμενος από την περιοχή για τον επόμενο του προορισμό (την Πάτρα), καθώς ο Ζεκερία Εφέντης του έδωσε ως δώρο ένα αγόρι και ένα κορίτσι από τη Μάνη! Άλλες εποχές τότε … !
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου