Ψυχανάλυσέ το: «Like» στον εθισμό

Πώς τα social media μπορούν να «δηλητηριάσουν» τις σχέσεις • Εικονική ευδαιμονία και πλασματική ευτυχία
Τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Σύμφωνα με πανελλήνια έρευνα του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για τη «Στάση, αξιοποίηση και εμπιστοσύνη των Ελλήνων στα social media», οι Ελληνες χρήστες μπορεί να χαρακτηριστούν έμπειροι, αφού το 50% δηλώνει ότι χρησιμοποιεί τα social media πάνω από τρία χρόνια.
Το 68% των Ελλήνων επισκέπτεται σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. facebook) και το 60% blogs και fora. Επίσης, ένας στους δύο Ελληνες αναζητά πληροφορίες σε σελίδες με αξιολογήσεις χρηστών.
Δίχως άλλο, τα social media είναι επαγγελματικό εργαλείο, για κάποιους αποτελούν καλή παρέα, αλλά και τρόπο επικοινωνίας. Ολα, όμως, πρέπει να γίνονται με μέτρο, με τέτοιον τρόπο ώστε να μη «δηλητηριάζουν» τις σχέσεις μας.
Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν από Αμερικανούς επιστήμονες, η έντονη ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμό της ισορροπίας και της ευτυχίας ανάμεσα στα ζευγάρια. Συγκεκριμένα, μελέτες έδειξαν ότι όσοι ξοδεύουν πολύ χρόνο στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και ανταλλάσσουν σχόλια και likes με διαδικτυακούς φίλους τόσο πιο εύκολα παρασύρονται και συνομιλούν με πρώην σχέσεις ή με νέα φλερτ και νέες γνωριμίες.
Μηνύματα που ξεκινούν με ένα «γεια, τι κάνεις;», «πες μου για σένα» ή «πες μου τα νέα σου» συνήθως καταλήγουν σε συζητήσεις, ακόμα και σε συναντήσεις. Μάλιστα, οι μελέτες έδειξαν ότι όσοι απίστησαν μέσα σε έναν μακροχρόνιο δεσμό ή γάμο είχαν τα social media ως σημείο αφετηρίας, ως έναυσμα και ως αφορμή σε αυτή την περιπέτεια.
Επιπλέον, αυτή η αναπλήρωση της πραγματικότητας με την εικονική προκαλεί εξάρτηση, που εξελίσσεται σε απομόνωση, απόσυρση και θλίψη. Ερευνα του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου σε 200 νέους έως 20 ετών επιβεβαιώνει τη σύνδεση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με συμπτώματα κατάθλιψης. Από τη μια πλευρά, οι νέοι τα λατρεύουν. Από την άλλη, όσοι ξοδεύουν χρόνο καθημερινά και κατ’ εξακολούθηση είναι οι πιο ευάλωτοι στο στρες, ζουν την ίδια αγωνία και το άγχος με τους παίκτες παιχνιδιών που δεν σταματούν μέχρι να κερδίσουν, παραμένουν συνδεδεμένοι από φόβο μη χάσουν κάποια σημαντική στιγμή - όπως ακριβώς οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών.
Αντιμετώπιση
Δεν είναι αποτελεσματικό το να σκεφτόμαστε τα άτομα με οποιαδήποτε χαρακτηριστικά εθισμού ως άτομα εξαρτημένα, αλλά πρέπει να ενημερωθούν και να καταλάβουν τις επιπτώσεις της ασύδοτης χρήσης. Ενα άτομο εθισμένο στο διαδίκτυο δεν μπορεί πλέον να συντονίσει, να ελέγξει και να ρυθμίσει τον χρόνο του και τη συμπεριφορά του. Χρειάζεται διάγνωση και αντιμετώπιση από έναν ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας. Μπορούμε απλά να προτρέψουμε και να ενισχύσουμε το άτομο να αναζητήσει κατάλληλη βοήθεια για το πρόβλημα.
Οσο και να βοηθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την online επικοινωνία, άλλο τόσο πληγώνει το αίσθημα ευτυχίας και άμεσης ικανοποίησης του χρήστη από τη ζωή, το περιβάλλον και τον εαυτό του. Γι’ αυτό, ας αποφευχθεί η αλόγιστη χρήση και επενδύστε στην επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο.
Ας μην επιτρέψουμε στον γάμο μας, στη σχέση μας, ακόμα και αν βρίσκεται σε κακή εποχή και περνά κρίση, να προδοθεί και να διαλυθεί από κάτι που ξεκίνησε ως «like» και κατέληξε σε ιδιωτική συνομιλία!
Εικονική ευδαιμονία και πλασματική ευτυχία
Η εξιδανίκευση και η τελειότητα που υπόσχονται οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης οδηγούν στη δημιουργία μιας εικονικής ευδαιμονίας και πλασματικής ευτυχίας, που πολλές φορές καταλήγουν στη μελαγχολία και ενδεχομένως στην κατάθλιψη.
Η έντονη χρήση των social media δημιουργεί ένα είδος αόρατης υποχρέωσης στους νέους να είναι συνεχώς συνδεδεμένοι, ώστε να ακολουθούν τις διαδικτυακές «φιλίες» τους. Αναπτύσσουν μια εξάρτηση και αντικαθιστούν τις κοινωνικές συνήθειες της πραγματικής ζωής με τις online παρέες.
Η επιδίωξη
Οσο περισσότερους φίλους έχουν, καθώς το ακροατήριο μεγαλώνει, γίνεται μεγαλύτερη η ανάγκη να είναι καλύτεροι από τους άλλους και αρεστοί στους υπολοίπους. Καθημερινά επιδιώκουν να είναι ευχάριστοι και μοναδικά πρωτότυποι ως χαρακτήρες και ως άτομα στον «τοίχο» τους, στη σελίδα τους, στο blog τους.
Οταν η επικοινωνία είναι απρόσωπη, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να προβάλλει τα σημεία του εαυτού του που θέλει, με τον βαθμό θετικότητας να αυξάνεται από την αποδοχή των άλλων χρηστών και των διαδικτυακών φίλων.
Ετσι αυξάνεται πλασματικά η αυτοεκτίμηση του ατόμου, σε βαθμό τέτοιον ώστε να μειώνονται πολύ οι προσωπικές αντιστάσεις του, να χάνει τον έλεγχο, αναπτύσσοντας εικονικές συμπεριφορές. Αντίθετα, όταν επικοινωνούν δύο άτομα πρόσωπο με πρόσωπο, υπάρχουν διάφοροι κοινωνικοί παράγοντες οι οποίοι εμποδίζουν την άμεση και έντονη αλλαγή της ψυχικής κατάστασής τους, συντηρώντας ένα σταθερό πλαίσιο αλληλεπίδρασης και υγιούς διαλόγου.
Από τη Σοφία Π. Μιχαλοπούλου

MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος -
Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII - St. Denis - Vincennes, France